Państwowe instytucje wypowiadają się na temat WIBOR, ale czy powinny to robić?
W ostatnich tygodniach gorącym tematem w przestrzeni publicznej jest kwestia dotycząca możliwej manipulacji wskaźnikiem WIBOR, który stanowi jeden ze składowych, obok marży oprocentowania, większości kredytów hipotecznych w Polsce i ma wpływ na sytuację finansową wielu milionów Polaków. Zapalnikiem tej dyskusji stały się rosnące raty kredytów hipotecznych Polaków, które właśnie były efektem rosnącego WIBORu. Wiele osób ze środowisk takich jak prawnicy czy politycy zaczęło informować, że WIBOR może być manipulowany. Sprawa nabrała takiego obrotu, że do obrony wskaźnika WIBOR włączyły się takie instytucje jak KNF, NBP, ZBP, KSF (Komitet Stabilności Finansowej). Ostatnio nawet Związek Banków Polskich zaczął akcje informacyjną w intrenecie (https://bankiwpolsce.pl/wibor-wiron/), w której broni wskaźnika WIBOR. Na stornie którą zarządza ZBP znajdziemy zbiór odpowiedzi na najczęstsze zarzuty. W odpowiedziach tych nie ma odniesienia do czegokolwiek istotnego a jednocześnie zdania są tak sformowane, że nie pozostawiają żadnego pola do wątpliwości. Ale czy rzeczywiście tak jest? Fakty temu zaprzeczają.
Istotnym jest, że aktualna wartość portfela kredytów hipotecznych to około 400 mld złotych, z czego 97-98% to kredyty z oprocentowaniem uzależnionym od WIBOR. Wartość portfela kredytów gotówkowych to niespełna 160 mld złotych a 60% tych kredytów, także uzależnionych jest od wysokości wskaźnika WIBOR. Do tego dochodzą kredyty udzielone firmom, które też są w większości uzależnione od WIBOR. Jeśli wysokość wskaźnika byłaby manipulowana nawet tylko o 0,1% średniorocznie, to banki zyskałyby dodatkowo 700-800 mln zł rocznie. Ale jeśli jest to już przykładowo 0,3%, to wówczas już mamy dodatkową korzyść banków w wysokości 2 mld zł rocznie! Tego oczywiście nie jesteśmy w stanie dziś określić. Ale jedno trzeba przyznać, że manipulacja wskaźnikiem bankom bardzo by się opłacała. Dodatkowo, skoro bankowi paneliści mieli bezpośredni wpływ na obowiązujące wskaźniki, to także może usprawiedliwiać fakt, dlaczego wskaźnik WIBOR był przez nich tak uwielbiany. Przypomnijmy, że tylko około 0,1% środków banków pozyskiwana jest na rynku międzybankowym. A ten marginalny czynnik ma wpływ na oprocentowanie kredytów, których pewnie jest ponad 1 bln zł.
Zastanawiające jest także to, że instytucje, które nie powinny wypowiadać się w tej kwestii robią to od dłuższego czasu. A takie działania przynoszą skutki przeciwne do oczekiwanych, ponieważ cała publika odbiera to w sposób taki, że skoro tak ważne instytucje wypowiadają się w kwestii WIBOR, to musi być z nim coś nie tak. Również możliwości i zadania poszczególnych instytucji nie umożliwiają im sytuacji, aby mogły stwierdzić czy WIBOR jest poprawnie wyliczany. Sam prezes NBP najprawdopodobniej mało wie jak wygląda kwotowanie wskaźnika „od kuchni”. Więc nie jest on odpowiednią osobą, która wie cokolwiek na temat praktyk, jakich mogą dopuszczać się banki. W ostatnim czasie coraz więcej osób wątpi w prawidłowość funkcjonowania stawki WIBOR, wiemy także, że wielu pracowników naukowych, blogerów finansowych czy osób wypowiadających się publicznie w kwestiach prawnych, dostaje intratne zlecenia od ZBP, co skutkuje tym, że przedstawiane stanowisko często jest uzależnione nie od tego co dany ekspert faktycznie myśli, ale od tego z czego ma najwięcej korzyści. To niestety przykra rzeczywistość, jak kształtuje się opinie publiczną w Polsce. Jeśli ktoś ma stanowisko w sprawie, w której jednocześnie nie ma własnego interesu, to sam z siebie najprawdopodobniej nie chciałby się angażować i bronić banków. Bo po co? Co najdziwniejsze, najprawdopodobniej nawet Ci wysoce postawieni urzędnicy nie wiedzą do końca, jak stawkę WIBOR się ustala. Mogą mieć wiedze szczątkową, ale niestety mało prawdopodobne, aby była całościowa. Szacuje się, że tylko kilkadziesiąt osób wie co rzeczywiście się dzieje. I nie są to też zapewne prezesi Banków. Najpewniej są to osoby bezpośrednio zaangażowane w sporządzanie kwotowań lub pracownicy administratora świadomi procedur i to oni faktycznie mogą posiadać wiedzę w przedmiocie sposobu ustalania wskaźnika WIBOR.